โรคเอ็มเอ็มเป็นโรคมะเร็งที่ร้ายแรงซึ่งเกิดจากความผิดปกติในการแบ่งตัวของพลาสมาเซลล์ และชอบลุกลามอวัยวะและเนื้อเยื่อส่วนอื่นๆ กรณีส่วนใหญ่ ไม่จำเป็นต้องตรวจชิ้นเนื้อก็สามารถวินิจฉัยโรคได้อย่างถูกต้องชัดเจน โดยหลักจะตรวจโดยผ่านวิธีแยกโปรตีนด้วยไฟฟ้า และตรวจทางชีวเคมีในห้องปฏิบัติการ บางกรณี พบตำแหน่งมะเร็งเพียงแค่ที่เดียว เจาะไขกระดูกของโครงกระดูกที่ไม่มีการผิดปกติมาตรวจจะสามารถยืนยันว่าโรคมะเร็งได้แพร่กระจายหรือไม่

　　เนื่องจากผู้ป่วยโรคเอ็มเอ็มในระยะแรกไม่มีอาการปวดกระดูก เลือดจางหรือพบอาการผิดปกติในการตรวจเลือดและปัสสาวะ หมอต้องการตรวจร่างกายต่อไปนี้ เพื่อวินิจฉัยว่าคนนั้นได้เป็นโรคเอ็มเอ็มหรือไม่：

　　(1)การตรวจซีรั่ม：ซีรั่มผิดปกติ Globulin เพิ่มมากขึ้นแต่ Albumin เป็นปกติหรือน้อยลง Bence Jones protein ของปัสสาวะครึ่งหนึ่งปรากฎเป็นบวก (positive)

　　(2)เลือดจาง：การตรวจมักจะเป็นเซลล์บวก มีเม็ดสี เม็ดเลือดแดง เกล็ดเลือดเป็นปกติหรือต่ำ

　　(3)การตรวจไขกระดูก：หลักๆคือมีพลาสมาซัยโตมา รูปร่างลักษณะของพลาสมาเซลล์อาจจะแตกต่างกัน

　　(4)การตรวจโครงกระดูกด้วยเอกซเรย์： สามารถพบปัญหา หรือโรคกระดูกพรุน Pathological fracture

　　(5)การตรวจปัสสาวะ：การตรวจปัสสาวะพบปัสสาวะมีโปรตีน、ปัสสาวะเลือด แต่อาการcylindruria เจอน้อย บางครั้งจะพบพลาสมาเซลล์

　　(6)ตรวจการทำงานของไต：การทำงานของไตเสื่อม อาการนี้พบบ่อยที่สุดคือโรคเข้าสู่ระยะกลางและระยะรุนแรงแล้วSerum creatinine、Urea nitrogen、การวัด Endogenous creatinine clearance rate (Ccr) ทดลองการขับถ่ายPhenol red、การถ่ายภาพไตด้วยรังสีRadionuclidesสามารถยืนยันได้ว่าการทำงานของไตนั้นบกพร่องหรือไม่ หากบกพร่องก็ดูว่าบกพร่องถึงขนาดไหน

　　นอกจากนี้ โรคเอ็มเอ็มต้องแยกแยะให้ชัดกับโรคต่อไปนี้

　　(1)โรคการสร้างพลาสมาเซลล์มากเกิน

　　(2)Primary macroglatulinemia (PM) กับโรคHeavy chain

　　(3)Monoclonal hypergammaglobulinemia ที่ไม่เป็นอันตราย

　　(4)โรคกระดูกพรุน

　　(5)โรคมะเร็งอื่นแพร่กระจายที่กระดูก

　　ผู้เชี่ยวชาญของโรงพยาบาลมะเร็งสมัยใหม่ขอเดือนทุกท่านว่า หากตรวจร่างกายแล้ว พบว่าตัวเองเป็นโรคเอ็มเอ็ม ควรรีบปรึกษาแพทย์ทันที